Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου και η Επανάσταση 1821
“Η εκκύπτουσα ωσεί όρθρος” (Ασμα Ασμάτων στ’ 10)

Του π. Ηλία Βολoνάκη

Υπόσχεση φωτός, νίκη κατά του σκότους, ελπίδα για φως, ώρα ηρεμίας και ομορφιάς, ώρα θανάτου της νύχτας είναι με λίγα λόγια ο όρθρος. Ο όρθρος έρχεται και φέρνει μαζί του την αυγή, η αυγή φέρνει τη μέρα, η μέρα φέρνει τον ήλιο, ο ήλιος φέρνει τη ζωή.

Αυτή που προκύπτει σαν όρθρος, που μπαίνει στη ζωή μας σαν γλυκοχάραμα-αγαπητοί μου αδελφοί-είναι η Παναγία.

Η Παναγία είναι ο όρθρος. Είναι χαρακτηρισμός του Ασματος των Ασμάτων της Παλαιάς Διαθήκης. Αυτή εμφανίζεται, προκύπτει μέσα στη νύχτα της ιστορίας ως γλυκοχάραμα.
Πριν από την Παναγία υπάρχει η νύχτα της Εύας. Υπάρχει το σκοτάδι της αμαρτίας. Υπάρχει ο πένθιμος και σκοτεινός κόσμος της παρακμής του Αδαμ. Αφεγγής η πορεία του ανθρώπου έκτοτε, πορεύεται ψηλαφητά μες τις υπόγειες σήραγγες του χρόνου ολοσκότεινος, αναζητώντας κάποιο φως μέσα στα αναρίθμητα τούνελ της ιστορικής του πορείας.

Κάθε τόσο κάποιες φωτεινές στήλες υψώνονται στον ουρανό. Γράφουν, προτειπώνουν, προεικονίζουν το φως. Και ξαφνικά, μπαίνει μέσα στη νύχτα του κόσμου η Παναγία. Μπαίνει σαν όρθρος. Μπαίνει σαν γλυκοχάραμα. Ερχεται και αρχίζει να εμφανίζεται το φως. Η Παναγία είναι ο όρθρος. Αδελφός της γαλήνης. Πατέρας της ελπίδας για φως. Η

Παναγία-Ορθρος είναι:

Ο αστήρ ο εμφαίνων του ήλιου
Η αυγή της μυστικής ημέρας
Η το φως αρρήτως γεννήσασα
Η φωτοδόχος λαμπάδα τοις εν σκότει φανείσα
Η ακτίς του νοητού ηλίου
Η αστραπή η τας ψυχάς καταλάμπουσα
Η τον πολύφωτον ανατέλλοντα φωτισμό
Η αστέρος αδύτου Μήτηρ.

Είναι εκφράσεις του Ακαθίστου Υμνου, που φανερώνουν ότι η Παναγία είναι προάγγελος του Αληθινού φωτός. Και όχι μόνο αυτό. Η Παναγία υπερβαίνει τον όρθρο. Η Παναγία μπαίνει μέσα στο φως και γίνεται η ίδια φως. Η Παναγία είναι εκείνη δι ής εγείρονται τρόπαια και δι ής εχθροί καταπίπτουν. Η Παναγία είναι η νικήτρια του σκότους.

Ενα τροπάριο (σε ήχο α’ του Ανατολίου) της λιτής του εσπερινού του Ευαγγελισμού σε μετάφραση λέγει:

“Από τον ουρανό έστειλε ο Θεός τον Αρχάγγελο Γαβριήλ προς την Παρθένο και αμόλυντη στην πόλη Ναζαρέτ της Γαλιλαίας να αναγγείλει την ευχάριστη είδηση της υπερφυσικής σύλληψης.

Στάλθηκε ο ασώματος δούλος προς την έμψυχη πόλη και την νοητή πύλη ν’ ανακοινώσει τη φιλανθρωπία της δεσποτικής παρουσίας. Στάλθηκε στρατιώτης ουράνιος προς το έμψυχο παλάτι της δόξας για να προετοιμάσει στον Κτίστη μόνιμη κατοικία.

Και πλησιάζοντας την φώναξε: Χαίρε φλογισμένε θρόνε, χαίρε υπερενδοξότερη των τετραμόρφων αγγέλων, χαίρε θρονί βασιλικό, ουράνιο, χαίρε όρος απείραχτο, δοχείο πανσέβαστο. Σ’ εσένα λοιπόν κατοίκησε σωματικά όλο το πλήρωμα της Θεότητας με τη θέληση του Πατέρα και τη συνέργεια του Αγίου Πνεύματος. Χαίρε Κεχαριτωμένη ο Κύριος μαζί σου.

Η Υπεραγία Θεοτόκος είναι η προστασία του κόσμου, η καταφυγή των ανθρώπων, η πηγή της ζωής, η παραμυθία των θλιβομένων.

Η Παναγία είναι η Μητέρα της Ορθοδοξίας. Από το πνευματικό μύρον της ευωδιάζει όχι μονάχα η Εκκλησία μας αλλά και ολόκληρη η ζωή μας. Για μας τους Ελληνες είναι το γλυκύ καταφύγιο. Ο καθένας κοντά της γίνεται σαν παιδί. Σ’ αυτή τη μητέρα βρίσκουμε παρηγοριά, αγάπη και προστασία μικροί και μεγάλοι, νέοι και γέροντες, άνδρες και γυναίκες.

Νοιώθοντάς την για μητέρα μας, γινόμαστε αληθινά αδέλφια με τον Χριστό που είναι Υιός της κατά σάρκα και τέκνο του Πατρός του.

Πόσα ακατάληπτα μυστήρια έγιναν και γίνονται με την Παναγία που είναι το στόλισμα του Γένους!

Η Βασιλεύουσα ήταν η πόλη όπου πρωτοακούστηκε ο παιάνας των Ελλήνων “τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια”.

Σήμερα με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου γιορτάζουμε τη μεγάλη επανάσταση του 1821. Αναμφισβήτητα το 1821 είναι απ’ αρχής μέχρι τέλους ένα θαύμα, που εκυοφορείτο μ’ ένα τρόπο μυστικό, σιωπηλό και μεγαλειώδη επί 400 χρόνια στα τρίσβαθα της αδούλωτης ελληνικής ψυχής.

Το δούλο γένος των Ελλήνων μετά τον Κύριο και Θεό του με την Παναγία μοιραζόταν και τη θλίψη του και την ελπίδα του, στους τραγικούς εκείνους αιώνες.

Κάθε χρόνο οι θεομητορικές γιορτές τόνωναν τους σκλάβους. Τι συγκλονιστικές στιγμές ζούσαν όταν συγκεντρωμένοι κάτω από τους θόλους των ναών, στα ξωκκλησια και στα Μοναστήρια, επαναλάμβαναν το “χαίρε” των Χαιρετισμών στην Παρθένο Μαρία και έψελναν τα “νικητήρια στην Υπερμάχο Στρατηγό”! Ολα τούτα του θύμιζαν το έδοξο παρελθόν τους και τους έφερναν πιο κοντά στη “μελλούμενη” ανάσταση του γένους. Τα τροπάρια της Παναγίας κυλούσαν σαν το γάργαρο νεράκι που ζωογονούσε τις φλογισμένες από τον πόνο καρδιές. Από τη μητέρα του Κυρίου το δούλο γένος ζητούσε τη συμπαράσταση:

“Πάντων προστατεύεις Αγαθή, των καταφευγόντων εν πίστει τη κραταιά Σου χειρί· άλλην γαρ ουκ έχομεν προς Θεόν, εν κινδύνοις και θλίψεσιν. Οθεν σοι προσπίτομεν ρύσαι πάσης περιστάσεως τους δούλους σου”.

Είναι φανερό πως τα τροπάρια στην Παναγία αλλά και τα τόσα άλλα τροπάρια που άκουγαν στη Θεία Λειτουργία και στις άλλες ακολουθίες οι σκλάβοι αδελφοί μας, είχαν βαθειά επίδραση τονώνοντάς τους το ηθικό (Εθνικός ιστορικός ο Κωνστ. Παπαρηγόπουλος).

Και τους βοηθούσαν να πιστεύουν και να ελπίζουν. Να μην λυγίζουν. Να κρατούν άσβηστη τη φλόγα της πίστης και της αγάπης για την ελευθερία. Μ’ αυτή την πνευματική τροφοδοσία και ψυχική ανάταση ήλθε η ανάσταση του γένους. Αυτή η πίστη η κραταιά και ζωντανή, πυρπολούσε τα φρύγανα των δισταγμών και της λιποψυχίας, ατσάλωνε την αποφασιστικότητα, κρατούσε αδούλωτο το φρόνημα, θέριευε την αποστημένη ελπίδα και ετοίμαζε την ευλογημένη ημέρα της εθνεγερσίας για την αποτίναξη του τυραννικού ζυγού.

Πολά είναι επίσης και τα κείμενα που γράφηκαν, τυπώθηκαν και κυκλοφόρησαν τότε και υμνούσαν τη Θεοτόκο Μαρία. Ο Ηλίας Μηνιάτης-ο φλογερός κήρυκας στα χρόνια της Τουρκοκρατίας απευθυνόμενος προς την Παναγία θα πει: “έως πότε Πανακήρατε Κόρη, το τρισάθλιον γένος των Ελλήνων έχει να ευρίσκεται εις τα δεσμά μιας ανυπόφερτου δουλείας; Εύσπλαχνε Μαριάμ, παρακαλούμε σε… χάρισέ του την προτέραν τιμήν”.
Και ο Νικηφόρος Θεοτόκης, ο μεγάλος κύρηκας του 18ου αιώνα και συγγραφέας θεολογικών και φυσικομαθηματικών έργων σ’ ένα του λόγο στη Θεοτόκο τελειώνει με την ακόλουθη υπέροχη ικεσία: “Κόρη Παντάνασσα, πανύμνητε και πανακήρατε μήτηρ Θεού, Θεοδόξαστε Θρόνε πάγχρυσε και ηλιοστάλακτε, πόλις χρυσοπλοκώτατε και δωδεκάτειχε, ω Μαριάμ, Θεόνυμφε και Πανευλόγητε, όπου τόσην δόξαν από τον Υιόν σου έλαβες και οπου ωσάν Βασίλισσα τώρα, εκ δεξιών του Υιού και Θεού σου παραστέκεσαι… Εσύ αγιόλακτε και Παρθενομήτορ Δέσποινα. Επάκουσον την δέησίν μας. Εσέ όλοι οι ευσεβείς επικαλούμεθα, εις Εσέ όλοι καταφεύγομεν, εις την προστασίαν σου όλοι έχομε την ελπίδα μας. Εις τους κινδύνους μας γενού βοηθός, εις τες θλίψεις μας γενού παρηγορία, εις τες ανάγκες μας φάνηθι πρόμαχος, εις την ζωή μας κυβερνήτης, εις κάθε περίστασιν μας αντίληψις.

Εμείς πάντοτε κράζομε το έλεος σου επικαλούμεθα. Ω Παναγία μήτηρ, ω πηγή του ελέους, ω προστασία των αμαρτωλών και καταφυγή επάκουσον την ταπεινήν ημών ικεσίαν και δέησιν. Δείξον τα μητρικά σπλάχνα σου προς τον φιλάνθρωπον και ελεήμονα Κύριον και δυσώπησον αυτόν, να συγχωρήσει τες αμαρτίες μας, να ελεήσει την ψυχήν μας, να κυβερνήσει την ζωή μας, να ευσπλαχνισθεί το ορθόδοξον γένος μας.

Ο Κοσμάς ο Αιτωλός, ο φλογερός εθνεγέρτης και εθνομάρτυρας συχνά στις περιοδείες του μιλούσε στους σκλάβους και για την προστασία της Παναγίας και προέτρεψε τους πιστούς να ζητούν τη βοήθειά της.

Επίσης οπλαρχηγοί και ναυμάχοι στα χρόνια της εθνεγερσίας του 1821 τιμούσαν την Παναγία και ζητούσαν την προστασία του Θεού δια πρεσβειών της.

Κι όλος ο λαός τιμούσε και παρακαλούσε την Παναγία. Κλείνω την ομιλία με τα λόγια του σοφού καθηγητού του Πανεπιστημίου π. Γεωργίου Μεταλληνού.

“Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, πνευματικά και πολιτικά, σε μεγάλο μέρος υπήρξε έργο της Εκκλησίας. Η ζωή και το πνεύμα της Εκκλησίας διαμορφώνουν επι αιώνες την ελληνική κοινωνία, ασκώντας ευεργετική επιρροή σ’ αυτήν κυρίως μέσω της λατρείας, στην οποία διαπλάσσεται κυριολεκτικά η ζωή και η συνείδηση του λαϊκού σώματος”.

πηγή: www.patris.gr