Ζούμε στην πιο δικτυωμένη εποχή της ανθρώπινης ιστορίας. Ποτέ ξανά δεν υπήρχαν τόσα μέσα επικοινωνίας. Μπορείς να στείλεις μήνυμα σε κάποιον στην άλλη άκρη του κόσμου με το πάτημα ενός κουμπιού, να μιλήσεις με φωνή ή εικόνα με όποιον θέλεις, όποτε θέλεις, όπου θέλεις. Έχουμε group chats, social media και βιντεοκλήσεις. Και όμως, σύμφωνα με τα στοιχεία, ποτέ δεν ήμασταν πιο μόνοι.

Και αυτό είναι το μεγάλο – και τρομακτικό –  παράδοξο της σύγχρονης εποχής: ενώ τα εργαλεία για επικοινωνία και σύνδεση είναι παντού, η ουσιαστική ανθρώπινη επαφή φαίνεται πως λείπει όσο ποτέ. Πίσω από τις οθόνες, τα emojis, τα likes, τις «καρδούλες», τα follow και τα σχόλια στο διαδίκτυο, οι άνθρωποι πνίγονται στη σιωπή και στην απομόνωση, με την αποξένωση να δημιουργεί μια  βαθιά ανάγκη για αληθινή σύνδεση.

Αυτό το κενό δεν είναι απλώς ψυχολογικό. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η μοναξιά σκοτώνει… Κυριολεκτικά. Περίπου 100 άνθρωποι την ώρα χάνουν τη ζωή τους εξαιτίας της μοναξιάς, όπως αναφέρεται σε έκθεση του ΠΟΥ.  

Αυτό μεταφράζεται σε πάνω από 871.000 ανθρώπους τον χρόνο. Για να γίνει αντιληπτό το μέγεθος: η μοναξιά – ως επιδημία – ξεπερνά μερικές από τις πιο θανατηφόρες ασθένειες της εποχής μας.

Η νέα έκθεση του ΠΟΥ, με τίτλο From Loneliness to Social Connection: Charting the Path to Healthier Societies, εξηγεί ότι μοναξιά είναι εκείνο το επίμονο συναίσθημα που νιώθεις όταν η κοινωνική σου ζωή δεν ανταποκρίνεται σε αυτό που χρειάζεσαι. Η κοινωνική απομόνωση είναι η αντικειμενική απουσία κοινωνικών επαφών. Και τα δύο είναι βλαβερά για το σώμα σου.

Σοβαροί κίνδυνοι για την υγεία

Η μοναξιά και η κοινωνική απομόνωση αυξάνουν τον κίνδυνο εγκεφαλικού επεισοδίου, καρδιακών παθήσεων, διαβήτη, γνωστικής εξασθένησης και πρόωρου θανάτου.

Οι μοναχικοί άνθρωποι έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν κατάθλιψη και μπορεί επίσης να αντιμετωπίσουν αυξημένο άγχος και αυτοκτονικές σκέψεις. Πρόκειται για μια βιολογική ωρολογιακή βόμβα, που απειλεί όχι μόνο την κοινωνική ζωή αλλά και την ίδια την ζωή.

Η επιδημία της μοναξιάς

Παρά το ατελείωτο scroll και τα «likes» που υπόσχεται η εποχή των social media, η ψηφιακή εποχή φαίνεται να επιδεινώνει το πρόβλημα — ειδικά για τις νεότερες γενιές και για άτομα που ζουν σε χώρες με χαμηλό και μεσαίο εισόδημα. «Ακόμη και σε έναν ψηφιακά συνδεδεμένο κόσμο, πολλοί άνθρωποι νιώθουν μόνοι», δήλωσε η Chido Mpemba, συμπρόεδρος της Επιτροπής του ΠΟΥ για την Κοινωνική Σύνδεση, σύμφωνα με το Vice.

Όμως το πρόβλημα δεν περιορίζεται μόνο στα κινητά μας. Η κακή υγεία, η οικονομική ανασφάλεια, τα κενά στην εκπαίδευση, η μοναχική διαβίωση και η απουσία κοινοτήτων με δημόσιους χώρους ή δυνατότητα ενός περιπάτου, όλα συμβάλλουν στην εντεινόμενη κρίση μοναξιάς.

Αν προσθέσουμε και μια κοινωνία που προωθεί την ατομικότητα εις βάρος της συλλογικότητας, έχουμε το τέλειο «κοκτέιλ» για την επιδημία της μοναξιάς, που ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη και χειροτερεύει.

Θεμελιώδεις αλλαγές και δράση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο

Η στρατηγική του ΠΟΥ για την αντιμετώπιση της μοναξιάς απαιτεί θεμελιώδεις, συστημικές αλλαγές: χάραξη πολιτικών που προάγουν την κοινωνική αλληλεπίδραση, χρηματοδότηση της σχετικής έρευνας, καλύτερους τρόπους μέτρησης και παρατήρησης  της μοναξιάς, καθώς και δημόσιες καμπάνιες που υπενθυμίζουν στους ανθρώπους τη σημασία της επικοινωνίας, ακόμη και με άτομα που δεν γνωρίζουμε, πάντα με λογική και με ασφάλεια.

Σε αντίθεση με τη μοναξιά και την απομόνωση, η κοινωνική σύνδεση λειτουργεί σαν «μαξιλάρι ασφαλείας»: μειώνει τη φλεγμονή, βελτιώνει την ψυχική υγεία και υποστηρίζει την μακροζωία. Δυστυχώς η κοινωνική απόσταση καθρεφτίζεται σήμερα σε κάθε πτυχή της ζωής μας και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικών δημόσιας υγείας, οφείλουν να αναζητήσουν λύσεις. Ίσως πάλι – και ο καθένας ατομικά – να πρέπει απλώς να απαντήσει σε εκείνο το μήνυμα που αγνόησε πριν από λίγες ημέρες.