Του Γιάννη Κουτσομύτη

Από τον περασμένο Μάιο όταν προέκυψε το μέχρι τότε αδιανόητο που ήταν μια συγκυβέρνηση Κινήματος 5 Αστέρων και Λέγκας του Βορρά, η ιταλική Οικονομία εμφανίζει σοβαρά δείγματα αστάθειας και κινδύνου χρηματο-οικονομικής κρίσης.

Ενώ αποσοβήθηκε -προς το παρόν τουλάχιστον- το ενδεχόμενο αμφισβήτησης της συμμετοχής της Ιταλίας στην Ευρωζώνη, είτε μέσω δημοψηφίσματος για το ευρώ είτε με έμμεσο τρόπο, οι συνεχείς επιθέσεις της νέας ιταλικής κυβέρνησης προς την Ευρωπαϊκή Ένωση για τους δημοσιονομικούς όρους του Συμφώνου Σταθερότητας και οι απειλές για μονομερείς ενέργειες έχουν θορυβήσει σοβαρά τις διεθνείς αγορές και παρατηρείται ένα διαρκώς διογκούμενο ρεύμα φυγής κεφαλαίων όσο και απαξίωσης των ιταλικών ομολόγων.

Παράλληλα οι διεθνείς οίκοι πιστοληπτικής αξιολόγησης έχουν εκδώσει σοβαρές προειδοποιήσεις προς την ιταλική κυβέρνηση να μην ανατρέψει τις μεταρρυθμίσεις που νομοθετήθηκαν από τις κυβερνήσεις Μόντι, Λέτα και Ρέντσι και να μην ξεπεράσει το έλλειμμα του 2019 το 3% του ΑΕΠ. Ξεκίνησαν δε ήδη να απειλούν με υποβάθμιση και της πιστοληπτικής διαβάθμισης. Μια υποβάθμιση της Ιταλίας κατά δυο βαθμίδες θα την οδηγούσε στην κατηγορία «σκουπίδια» (junk) και θα ήταν καταστροφική για τις ιταλικές Τράπεζες αφού δεν θα μπορούσαν να δανειστούν από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα με φθηνά επιτόκια με ενέχυρο ομόλογα του ιταλικού δημοσίου.

Παιγνίδια λαϊκισμού

Η χώρα είναι προφανές ότι έχει πέσει θύμα των προεκλογικών υποσχέσεων των δυο κυβερνητικών εταίρων, οι οποίοι είχαν υποσχεθεί στον ιταλικό λαό «ρήξη» με τις πολιτικές λιτότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τώρα βλέπουν ότι δεν είναι η Ε.Ε. αυτή που κρατά δέσμια την Ιταλία αλλά οι διεθνείς αγορές. Οπότε έχουμε το κωμικοτραγικό θέαμα να υπάρχει αντιευρωπαϊκή ρητορική από την ιταλική κυβέρνηση και την ίδια ώρα να καλείται η Ε.Ε. από τους ίδιους να βοηθήσει την Ιταλία.

Το ζήτημα δε περιπλέκεται και με το μεταναστευτικό, όπου η ιταλική κυβέρνηση απείλησε αρχικά την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι θα διακόψει τις πληρωμές προς τον κοινοτικό προϋπολογισμό και μόλις κατάλαβαν ότι ένας τέτοιος εκβιασμός θα είχε πολύ σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις, άλλαξαν αφήγημα και απειλούν ότι θα μπλοκάρουν τη συμφωνία του νέου επταετούς ευρωπαϊκού προϋπολογισμού που υποτίθεται πως πρέπει να συμφωνηθεί μέχρι τις ευρωεκλογές.

Κίνδυνοι για την Ευρωζώνη

Και ενώ η ιταλική κυβέρνηση αυξάνει τους τόνους με την Ε.Ε., στις Βρυξέλλες και σε άλλες μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες προσπαθούν να υπολογίσουν το μέγεθος του κινδύνου που υφίσταται για την Ευρωζώνη και το ευρώ από μια ενδεχόμενη ιταλική χρηματοπιστωτική κρίση. Είναι γεγονός ότι οι αρχικοί φόβοι για μετάδοση της αυξητικής πορείας των επιτοκίων των ομολόγων και σε ομόλογα άλλων χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας αποδείχθηκαν κάπως υπερβολικοί, αφού και τα ισπανικά, πορτογαλικά και ελληνικά ομόλογα έχασαν σε αξία παράλληλα με τα ιταλικά, αλλά οι απώλειες είναι πολύ μικρότερες από ότι είχε αρχικά υπολογιστεί.

Χαρακτηριστικό είναι ότι το spread ανάμεσα στο επιτόκιο του ιταλικού 10ετούς ομολόγου και του αντίστοιχου ισπανικού έχει αυξηθεί τις τελευταίες εβδομάδες κοντά στις 200 μονάδες βάσεις, ενώ τον Μάιο ήταν μόνο στις 100. Οι αγορές δηλαδή αρχίζουν να απομονώνουν την περίπτωση της Ιταλίας από τα ομόλογα των άλλων χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας. Αυτό είναι ένα ιδιαίτερα ανησυχητικό σημάδι που θα πρέπει να θορυβήσει ιδιαίτερα την ιταλική κυβέρνηση, στην οποία ο μόνος που φαίνεται να κατανοεί τους κινδύνους είναι ο Υπουργός Οικονομικών Τζιοβάνι Τρία.

Η σχετικά ομαλή αντίδραση όμως των αγορών για τις περίξ της Ιταλίας χώρες δεν θα πρέπει να συγκαλύπτει τους πολύ συγκεκριμένους κινδύνους που υφίστανται για ολόκληρη την Ευρωζώνη. Ευρωπαϊκοί χρηματο-οικονομικοί οργανισμοί και επενδυτικά σχήματα κατέχουν ιταλικό χρέος αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρώ και μια ενδεχόμενη ιταλική χρεοκοπία θα έθετε υπαρξιακό ζήτημα για την Ευρωζώνη, καθότι το 2018 δεν είναι 2010 όταν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις έσωσαν τις συστημικές Τράπεζες των χωρών τους με το δάνειο-μνημόνιο προς την Ελλάδα.

Σήμερα ισχύει πλέον η περίφημη οδηγία bail-in της Τραπεζικής Ένωσης και ενδεχόμενη χρεοκοπία μεγάλων Τραπεζών δεν θα μπορούσε να αποφευχθεί εύκολα με το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο, καθώς η συγκεκριμένη ρύθμιση δεν προέβλεψε την ταυτόχρονη χρεοκοπία πολλών ευρωπαϊκών Τραπεζών. Επίσης υπάρχει και εντελώς διαφορετικό πολιτικό πλαίσιο σήμερα, καθώς η Μέρκελ δεν είναι πλέον τόσο ισχυρή και κάποια κοινοβούλια της Ευρωζώνης δεν θα συναινούσαν σε νέα προγράμματα διάσωσης.

Όλα αυτά είναι σε γνώση των Ευρωπαίων ηγετών, οι οποίοι προσπαθούν να τηρούν χαμηλούς τόνους προς την ιταλική κυβέρνηση ώστε να μην οξυνθεί η κατάσταση. Το πρόβλημα όμως παραμένει και όλοι πλέον αναμένουν το προσχέδιο του ιταλικού προϋπολογισμού για το 2019 στις αρχές Οκτωβρίου για να μετρήσουν τις πραγματικές προθέσεις των Ντι Μάιο και Σαλβίνι. Ενόσω συμβαίνουν αυτά όμως, η ιταλική Οικονομία μετράει ήδη απώλειες από τη συνεχιζόμενη αστάθεια και χθες ανακοινώθηκε ότι η ανάπτυξη στο 2ο τρίμηνο του 2018 ήταν 0,2%, ενώ οι προβλέψεις για το σύνολο του έτους μειώνονται από 1,4% στο 1,1%.

Το σκληρό πόκερ που επέλεξαν οι Ιταλοί κυβερνητικοί εταίροι για το μεταναστευτικό μπορεί να μην έχει πλήξει την Ιταλία αλλά η Οικονομία είναι μια εντελώς διαφορετικό πεδίο.

Liberal.gr