Με αφορμή την δολοφονική επίθεση σε Ελληνορθόδοξο ναό στην Δαμασκό, τονίζεται η τεράστια διαφορά δράσης του ελληνισμού σήμερα και την εποχή του Μέγα Αλέξανδρου, την μέθοδο του οποίου οφείλουν να ξεσκονίσουν οι Έλληνες διπλωμάτες.
Κάθε φορά που τίθεται θέμα της ευθύνης της Ελλάδας να προστατεύει τις ελληνορθόδοξες μειονότητες και την ευρύτερη ελληνική διασπορά εκτός των συνόρων της, ακούγεται συχνά η ίδια κουραστική δικαιολογία: «Η Ελλάδα είναι μια μικρή χώρα, και δεν έχει επιρροή».
Αυτό το επιχείρημα δεν είναι μόνο αδύναμο, αλλά είναι και προσβλητικό για το μέγεθος του ελληνισμού.
Η αλήθεια είναι ότι ακόμη και μια ελάχιστη, σωστά στοχοποιημένη προσπάθεια εκ μέρους μας συνολικά, μπορεί να έχει ισχυρό αντίκτυπο.
Το είδαμε ξεκάθαρα στην περίπτωση της Συρίας. Μια μέτρια ώθηση από Έλληνες εκπροσώπους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο οδήγησε σε ένα ισχυρό καταδικαστικό ψήφισμα από ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
"Η Ευρώπη καταρρέει"! Η δυσοίωνη προειδοποίηση του ισχυρότερου τραπεζίτη του πλανήτη για την ήττα της ΕΕ
Αυτό δείχνει ότι όταν η Ελλάδα επιλέγει να δράσει, η φωνή της έχει μεγάλο βάρος.
Αυτή η επιρροή δεν είναι τυχαία, αλλά είναι αποτέλεσμα της μοναδικής γεωπολιτικής θέσης της Ελλάδας, του πολιτιστικού και ιστορικού της βάθους και του ρόλου της ως γέφυρας μεταξύ Ευρώπης και Ανατολής, εδώ και χιλιάδες χρόνια από την εποχή του Μέγα στρατηλάτη Αλέξανδρου, βασιλιά της Μακεδονίας και ολόκληρης της Ελλάδος.
Η Ελλάδα μπορεί να παίξει αυτόν τον ρόλο στη Συρία, γιατί όχι και στην Αίγυπτο, η οπουδήποτε αλλού όπου ο Ελληνισμός απειλείται;
Αυτές οι ίδιες προσπάθειες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την υπεράσπιση των ελληνορθόδοξων κοινοτήτων και τη διατήρηση της ελληνικής ιστορικής ταυτότητας σε όλο τον κόσμο.
Η επιρροή είναι το σημαντικό και αυτό που συχνά λείπει είναι η βούληση του ελληνικού πολιτικού κόσμου.
Ας σταματήσουμε λοιπόν, σας παρακαλώ, τη δικαιολογία ότι η Ελλάδα είναι πολύ μικρή για να έχει επιρροή, διότι αυτό δεν είναι αλήθεια.
Πείτε αντ' αυτού, «Δεν θέλουμε να κάνουμε τη δουλειά», αν αυτή είναι η πραγματικότητα, αλλά μην προσβάλλετε τη νοημοσύνη μας προσποιούμενοι ότι η Ελλάδα είναι ανίσχυρη. Γιατί σίγουρα δεν είναι.
Ο αρχαίος ναός στην Μικρά Ασία και η επιγραφή στον Μέγα Αλέξανδρο
Η Επιγραφή του αρχαίου ναού της Πριήνης στην Μικρά Ασία αποτελεί ένα από τα πιο αποκαλυπτικά και υποβλητικά αντικείμενα από τα πρώτα χρόνια της κατάκτησης της Ανατολής από τον Μέγα Αλέξανδρο.
Σκαλισμένη σε μάρμαρο και ανακαλυφθείσα στην ιωνική πόλη (σημερινή δυτική Τουρκία), η σύντομη αλλά ισχυρή αφιέρωση αναφέρει: «Ο βασιλιάς Αλέξανδρος αφιέρωσε τον ναό στην Αθηνά Παλλάδα».
Αυτή η παραπλανητικά απλή γραμμή συνοψίζει μια στρατηγική πράξη θρησκευτικής προστασίας, ένα σημάδι πολιτιστικής νομιμότητας και μια δήλωση πανελλήνιας διπλωματίας, που αποδεικνύει ακόμα και σήμερα την ελληνικότητα της περιοχής, και την βαθιά ελληνική επιρροή στην ευρύτερη περιοχή.
Περισσότερο από μια απλή οικοδομική επιγραφή, αντανακλά τις ευρύτερες προσπάθειες του Αλεξάνδρου να παρουσιαστεί όχι απλώς ως κατακτητής, αλλά ως ο νόμιμος ηγέτης και ενοποιητής του ελληνικού κόσμου.
Ιστορικό Πλαίσιο
Μετά τον Γρανικό Χρονολογούμενη γύρω στο 334–330 π.Χ., η επιγραφή προέρχεται από την πρώιμη φάση της εκστρατείας του Αλεξάνδρου εναντίον της Περσικής Αυτοκρατορίας.
Λίγο μετά τη διέλευση του Ελλησπόντου στη Μικρά Ασία, ο Αλέξανδρος κέρδισε μια αποφασιστική νίκη στη Μάχη του Γρανικού ποταμού, νικώντας έναν συνασπισμό Περσών σατραπών.
Με αυτόν τον τρόπο, απελευθέρωσε αρκετές ελληνικές πόλεις στην Ασία που βρίσκονταν υπό περσική κυριαρχία για πάνω από έναν αιώνα.
Μεταξύ αυτών των πόλεων ήταν η Πριήνη, μια εξελληνισμένη πόλη στην Ιωνία με ισχυρές αστικές παραδόσεις και βαθιές πολιτιστικές ρίζες.
Όπως και άλλες ιωνικές πόλεις, είχε διατηρήσει την ελληνική της ταυτότητα παρά τον περσικό έλεγχο, διατηρώντας συχνά την τοπική αυτονομία υπό την επίβλεψη Περσών σατραπών.
Καθώς ο Αλέξανδρος σάρωσε την περιοχή, επιδίωξε όχι μόνο να διεκδικήσει στρατιωτική κυριαρχία αλλά και να νομιμοποιήσει την εξουσία του μέσω πράξεων αποκατάστασης και πολιτιστικής ευθυγράμμισης.
Η απόφασή του να αφιερώσει έναν σημαντικό ναό στην Πριήνη στην Αθηνά Παλλάδα, την τότε προστάτιδα θεά της πόλης, αυτό θα πρέπει να ερμηνευτεί σε αυτό το πλαίσιο συμβολικής απελευθέρωσης και πανελλήνιας εμβέλειας.
Ο αρχαίος Ναός της Αθηνάς και ο Ρόλος του Αλεξάνδρου
Ο ίδιος ο ναός ήταν ένα φιλόδοξο έργο που είχε ξεκινήσει πριν από την άφιξη του Αλεξάνδρου, αλλά ήταν ημιτελής εκείνη την εποχή. Η Αθηνά («Αθηνά της Πόλης») ήταν κάτι περισσότερο από μια προστάτιδα θεότητα για την εποχή, ήταν μια προσωποποίηση της πολιτικής ταυτότητας, της τάξης και της άμυνας των Ελλήνων.
Ολοκληρώνοντας και αφιερώνοντας τον ναό της, ο Αλέξανδρος τοποθετήθηκε ως αναστηλωτής της ελληνικής πολιτικής, της θρησκείας και ως ευεργέτης που σεβόταν βαθιά τις ιστορικές παραδοσιακές αξίες.
Η χρηματοδότηση της κατασκευής του αρχαίου ναού ήταν μια απτή επίδειξη βασιλικής γενναιοδωρίας και θρησκευτικής ευσέβειας εκ μέρους του.
Ακολούθησε μια μακροχρόνια ελληνική παράδοση στην οποία οι ηγεμόνες ενίσχυαν το κύρος τους και εδραίωσαν τις συμμαχίες τους χρηματοδοτώντας ιερά κτίρια.
Σε αυτή την περίπτωση όμως, ο προστάτης Αλέξανδρος δεν ήταν ένας τοπικός τύραννος ή ολιγάρχης, αλλά μια πανελλήνια προσωπικότητα που ισχυριζόταν ότι ενεργούσε εκ μέρους όλων των Ελλήνων.
Ο ναός έγινε έτσι ένα όργανο ελληνικής αυτοκρατορικής διπλωματίας, και ένα δώρο σε μια απελευθερωμένη ελληνική πόλη, επιβεβαιώνοντας τον ρόλο του Αλεξάνδρου ως προστάτη και υπερασπιστή της αρχαίας ελληνικής θρησκείας.
Η απλότητα της επιγραφής
«Ο βασιλιάς Αλέξανδρος αφιέρωσε τον ναό στην Αθηνά Παλλάδα» είναι επίσης αξιοσημείωτη.
Ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος, αποφεύγει σκόπιμα οποιονδήποτε αυτοκρατορικό περσικό τίτλο και χρησιμοποιεί τον ελληνικό βασιλικό τίτλο, σηματοδοτώντας την ιδιότητά του ως Έλληνα βασιλιά και όχι ως ξένου αυτοκράτορα.
Αυτή η απόφαση έρχεται σε αντίθεση με τους μεταγενέστερους τίτλους που υιοθέτησε ο ίδιος στην Αίγυπτο (π.χ. Φαραώ) ή στην Περσία (π.χ. Βασιλιάς των Βασιλέων), υπογραμμίζοντας πώς οι πολιτικές του στις ελληνικές πόλεις ήταν προσαρμοσμένες στις ελληνικές πολιτιστικές και πολιτικές τους προσδοκίες.
Πανελλήνια Μηνύματα και η Πολιτική της Θρησκείας
Η αφιέρωση του ναού του Αλεξάνδρου στην Πριήνη ήταν μέρος μιας ευρύτερης εκστρατείας πολιτιστικής διπλωματίας.
Καθ' όλη τη διάρκεια του ταξιδιού του στη Μικρά Ασία, έδινε έμφαση στην απελευθέρωση παρά στην κατάκτηση.
Συχνά διακήρυττε την ελευθερία των ελληνικών πόλεων, μια πολιτικά ηχηρή κίνηση που υπαινίσσεται την αυτονομία και αυτοδιοίκηση, που πολλές πόλεις είχαν χάσει υπό την περσική κυριαρχία.
Αυτές οι διακηρύξεις ενισχύονταν από ορατές, θρησκευτικά φορτισμένες πράξεις όπως η κατασκευή ναών και αφιερώσεις.
Τέτοιες χειρονομίες απευθύνονταν όχι μόνο στην πολιτική υπερηφάνεια αλλά και στις κοινές ελληνικές αξίες και μνήμη.
Η Αθηνά ήταν μια κατ' εξοχήν πανελλήνια θεότητα, λατρευόταν από την Αθήνα μέχρι την Ιωνία και συνδεόταν στενά με τη σοφία, τη στρατηγική και την αστική ζωή.
Επικαλούμενος την προστασία της, ο Αλέξανδρος ενίσχυσε τη σύνδεσή του με την πανελλήνια παράδοση του ηρωικού πολέμου και του θρησκευτικού καθήκοντος.
Αυτή η πράξη απηχούσε προηγούμενες αφιερώσεις, όπως τις 300 περσικές πανοπλίες που έστειλε στην Ακρόπολη των Αθηνών μετά τον Γρανικό, χαραγμένες στο όνομα «Αλέξανδρος και οι Έλληνες (εκτός των Λακεδαιμονίων)».
Σε κάθε περίπτωση, το μήνυμά του ήταν το ίδιο, ηγούνταν ενός πολέμου εκδίκησης και απελευθέρωσης εκ μέρους όλων των Ελλήνων.
Επιπλέον, η αφιέρωση αρχαίων ναών εξυπηρετούσε και έναν πρακτικό πολιτικό σκοπό.
Συνέβαλε στην εδραίωση της πίστης μεταξύ των πρόσφατα απελευθερωμένων πόλεων, διασφάλισε τη συνεργασία των τοπικών ελίτ και μείωσε την αντίσταση.
Η θρησκευτική ευεργεσία έκανε τον Αλέξανδρο να εμφανίζεται όχι ως κατακτητή, αλλά ως αποκαταστάτη της θεϊκής τάξης και προστάτη των αρχαίων ιερών.
Η Επιγραφή της Πριήνης και το Πανελλήνιο Ιδανικό
Η σημασία της Επιγραφής της Πριήνης δεν έγκειται μόνο στο άμεσο πλαίσιό της, αλλά και στις ευρύτερες ιδεολογικές της επιπτώσεις.
Αντιπροσωπεύει μια συγχώνευση κατάκτησης και συναίνεσης, όπου η θρησκευτική προστασία γίνεται εργαλείο για τη νομιμοποίηση της αυτοκρατορικής εξουσίας εντός ενός πανελλήνιου πλαισίου.
Σε αντίθεση με τις βάναυσες υποδουλώσεις που συχνά ακολουθούσαν την κατάκτηση στην αρχαιότητα, η προσέγγιση του Αλεξάνδρου (τουλάχιστον στις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας) έδινε έμφαση στη συνέχεια, τον σεβασμό και τις κοινές πολιτιστικές αξίες.
Αυτή η πολιτική επηρεάστηκε βαθιά από την κληρονομιά του πατέρα του, Φιλίππου Β', και τη ρητορική στοχαστών όπως ο Ισοκράτης, ο οποίος από καιρό ζητούσε μια ενωμένη ελληνική εκστρατεία εναντίον της Περσίας υπό έναν μόνο ηγεμόνα.
Επιστήμονες προειδοποιούν! Το «τσουνάμι της αποκάλυψης» έρχεται να σαρώσει τη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ
Η αφιέρωση του ναού της Πριήνης προσέφερε απτή απόδειξη ότι ο Αλέξανδρος είχε αναλάβει αυτόν τον ρόλο όχι μόνο στρατιωτικά, αλλά και πνευματικά και πολιτικά.
Αποκαλύπτει επίσης πώς ο στρατηλάτης εξισορρόπησε επιδέξια τις τοπικές ταυτότητες με την αυτοκρατορική τους φιλοδοξία, αφού στην Πριήνη, δεν ήταν ξένος δεσπότης, αλλά Έλληνας βασιλιάς που τιμούσε τη θεά φύλακα της πόλης.
Επιπλέον, η ίδια η διατήρηση της επιγραφής παρέχει μια εικόνα για το πώς η κληρονομιά του Αλεξάνδρου επιμελήθηκε την θύμηση.
Ενώ η αυτοκρατορία του θα διαλυόταν μετά τον θάνατό του, η μνήμη πράξεων όπως αυτή, καταγεγραμμένη σε ένα κομμάτι μάρμαρο συνδεδεμένο με πολιτικούς θεσμούς, βοήθησε στη διατήρηση της εικόνας του ως ενοποιητή, όχι απλώς ως κατακτητή, μέχρι την σημερινή εποχή σε όλα τα εδάφη που πέρασε .
Συμπερασματικά
Η Επιγραφή της Πριήνης μπορεί να αποτελείται από λίγες μόνο λέξεις, αλλά μεταφέρει έναν πλούτο ιστορικού νοήματος.
Μαρτυρεί την επίγνωση του Αλεξάνδρου για τη σημασία της θρησκευτικής παράδοσης, την σκόπιμη καλλιέργεια της ελληνικής ταυτότητας και τη στρατηγική χρήση πολιτιστικών συμβόλων για την ενίσχυση της πολιτικής εξουσίας.
Αφιερώνοντας τον ναό στην Αθηνά Παλλάδα, ο Αλέξανδρος όχι μόνο ολοκλήρωνε ένα κτίριο, αλλά ανήγειρε επίσης ένα μνημείο-όπλο για την πανελλήνια διπλωματία, την ανανέωση των πολιτών και την ιδεολογική νομιμότητα.
Ως εκ τούτου, η επιγραφή παραμένει ένα ζωτικό κλειδί για την κατανόηση του πώς ο Αλέξανδρος διαμόρφωσε τη δημόσια εικόνα του και πώς πλοηγήθηκε στην ευαίσθητη ισορροπία μεταξύ της μακεδονικής μοναρχίας και των ελληνικών πολιτικών παραδόσεων.
Αποτυπώνει, με μάρμαρο και πνεύμα, τη λεπτή τέχνη της οικοδόμησης αυτοκρατοριών στον αρχαίο κόσμο.
Ας παραδειγματιστούμε από τον μεγάλο στρατηλάτη και σήμερα, και ας αλλάξουμε την πολιτική μας σε όλες τις περιοχές που υπάρχει ελληνισμός και Ορθοδοξία σήμερα, όπως την Συρία για παράδειγμα.
