Οι Αμερικανοί αναζητούν ήδη αγοραστές και προμηθευτές εκτός Τουρκίας για τα F-35, παράλληλα ωστόσο εξετάζονται και συμβιβαστικές λύσεις για τους ρωσικούς S-400 προκειμένου να αποτραπεί ένα οριστικό ρήγμα στις σχέσεις με την Άγκυρα

Είναι πλέον γεγονός. Οι συνολικά 43 Τούρκοι (μεταξύ αυτών και έξι πιλότοι) που βρίσκονταν στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στις αεροπορικές βάσεις Λουκ της Αριζόνα και Έγκλιν της Φλόριντα, παρακολουθώντας σεμινάρια πάνω στον χειρισμό των μαχητικών F-35, έχουν πλέον όλοι γυρίσει πίσω στην Τουρκία… χωρίς να ολοκληρώσουν την εκπαίδευσή τους. Η συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα συμπαραγωγής των υπερσύγχρονων stealth μαχητικών αεροσκαφών της αμερικανικής Lockheed Martin έχει πια επισήμως ανασταλεί.

Αμερικανοί αξιωματούχοι επιλέγουν, ωστόσο, προς το παρόν να μιλούν μόνο για «suspension» (για «αναστολή» δηλαδή της τουρκικής συμμετοχής), θέτοντας ως καταληκτικό χρονικό όριο για την πλήρη «έξωση» της Άγκυρας από το συγκεκριμένο πρόγραμμα τον Μάρτιο του 2020. Όπως έχουν σήμερα τα πράγματα, τα συνολικά τέσσερα F-35 που έχουν ήδη θεωρητικώς «παραδοθεί» στην Τουρκία αλλά παραμένουν σε αεροπορικές βάσεις στις ΗΠΑ η Άγκυρα δεν πρόκειται να τα παραλάβει ποτέ, όπως άλλωστε δεν πρόκειται να παραλάβει και τα υπόλοιπα περίπου 116 μαχητικά τύπου F-35 που ήταν προγραμματισμένο να αγοράσει μέσα στα επόμενα χρόνια.

Όπως αναφέρει ο Γιώργος Σκαφιδάς στο , η αμερικανική πλευρά εμφανίζεται από την άλλη να αναζητά όχι μόνο νέους αγοραστές αλλά και νέους προμηθευτές, ικανούς να καλύψουν το κενό της Τουρκίας. Σημειώνεται ότι η Άγκυρα συμμετείχε στο πρόγραμμα ανάπτυξης των F35 ως αγοραστής/επενδυτής αλλά και ως συμπαραγωγός χώρα. Στην Τουρκία παράγονταν, τουλάχιστον μέχρι πρότινος, περί τα 900 εξαρτήματα του συγκεκριμένου αεροσκάφους.

Ο λόγος για μια σειρά από εξαρτήματα οι γραμμές παραγωγής των οποίων αναμένεται τώρα, τουλάχιστον σε πρώτη φάση, να μεταφερθούν εντός των αμερικανικών συνόρων. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αναζητούν όμως παράλληλα και νέους αγοραστές για τα F35, κοιτώντας προς χώρες κάποιες από τις οποίες… συνορεύουν με τη Ρωσία, όπως είναι για παράδειγμα η Πολωνία, πράγμα που προφανώς δεν αρέσει καθόλου στη Μόσχα.

Στην Πολωνία F-35 και Patriot

Μόλις πριν από δύο εβδομάδες, τέσσερα «F-35A Lightning II» της αμερικανικής πολεμικής αεροπορίας προσγειώθηκαν για πρώτη φορά σε πολωνικό έδαφος, ενώ στις αρχές του περασμένου Ιουνίου, ο υπουργός Άμυνας της Πολωνίας, Μάριους Μπλάζακ, είχε επισκεφτεί την αεροπορική βάση Έγκλιν στην Φλόριντα, για να «εξοικειωθεί» με τον συγκεκριμένο τύπο αεροσκαφών. Και μόλις ολίγες ημέρες νωρίτερα, στα τέλη Μαΐου, η πολωνική κυβέρνηση είχε εκδηλώσει ενδιαφέρον για την αγορά συνολικά 32 μαχητικών τύπου F35 από τις ΗΠΑ.

Αλλά και πέρα από αεροσκάφη, η Βαρσοβία έχει υπογράψει το περασμένο διάστημα συμβόλαια για την αγορά αμερικανικών Συστημάτων Πολλαπλών Εκτοξευτών Πυραύλων τύπου HIMARS και αμερικανικών συστημάτων αεράμυνας όπως είναι οι αντιβαλλιστικοί-αντιαεροπορικοί πύραυλοι Patriot. Η τοποθέτηση αμερικανικών οπλικών συστημάτων κοντά στα δυτικά σύνορα της Ρωσίας προφανώς και προκαλεί ανησυχία στη Μόσχα, η οποία όμως αντεπιτίθεται «διεισδύοντας» βαθύτερα στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή μέσω Τουρκίας (S-400, Ακούγιου, Turkstream κ.ά.) αλλά και μέσω Συρίας (S-300, στήριξη στο καθεστώς του Μπασάρ αλ Άσαντ, ενίσχυση της ρωσικής παρουσίας στην αεροπορική βάση Χμεϊμίμ και στη ναυτική βάση Ταρτούς κ.ά.).

Η Ρωσία προωθεί στους Τούρκους τα δικά της 

Σε αυτό το πλαίσιο, η Μόσχα εμφανίστηκε πριν από μόλις δύο εβδομάδας «έτοιμη» να πουλήσει στην Άγκυρα ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη τύπου Sukhoi , προκειμένου να καλύψει έτσι το κενό που αφήνει πίσω της η μη-ολοκλήρωση της αγοράς των αμερικανικών F-35. Διόλου τυχαία, η ρωσική «προσφορά» θα ερχόταν μόλις ολίγες ώρες έπειτα από την ανακοίνωση των Αμερικανών ότι αναστέλλουν τη συμμετοχή της Τουρκίας στο πρόγραμμα συμπαραγωγής των F-35 σε αντίποινα για την αγορά των ρωσικών S-400 από την Άγκυρα.

Σύμφωνα με ρωσικές πηγές (το πρακτορείο Sputnik εν προκειμένω), ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν εμφανίζεται μάλιστα όντως να εξετάζει το ενδεχόμενο αγοράς ρωσικών Su-35. Σε παλαιότερη ομιλία του, τον περασμένο Απρίλιο, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου είχε παρουσιάσει, επίσης, ως πιθανές εναλλακτικές επιλογές για την Άγκυρα τα ρωσικά Su-34 και Su-57.

Επί της ουσίας, ωστόσο, οι συζητήσεις για την πιθανή αγορά ρωσικών μαχητικών από την Τουρκία δεν φαίνεται να έχουν προχωρήσει, παρά τη σχετική φημολογία. Μια τέτοια κίνηση, σε συνδυασμό και με την απόκτηση των S-400, θα «έδενε» άλλωστε τη ΝΑΤΟική Άγκυρα πολύ πιο κοντά στο ρωσικό άρμα επιρροής. Μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και «στην έξοδο της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ», όπως σημειώνει χαρακτηριστικά ο αναλυτής Richard Aboulafia σε σχετικά πρόσφατο  του στο περιοδικό Forbes.

Στην πραγματικότητα, ωστόσο, αυτό που επιθυμεί η Άγκυρα είναι το να μπορεί να παίζει παράλληλα σε δύο ταμπλό, καθώς μόνο έτσι μπορεί να διεκδικεί τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη από όλους (και από τη ΝΑΤΟική Δύση αλλά και από τη Ρωσία), εκβιάζοντας τον ένα με την απειλή προσχώρησης στο άρμα του άλλου.

Δεύτερες σκέψεις από ΗΠΑ και Ισραήλ

Παράγοντες με βαθιά γνώση των εξελίξεων σημειώνουν, πάντως, μιλώντας στο Ethnos.gr, ότι, παρά τα πολλά και μεγάλα προβλήματα που έχουν ανακύψει, η Τουρκία δεν αντιμετωπίζεται ακόμη ως «χαμένη υπόθεση» ούτε από την πλευρά των ΗΠΑ αλλά ούτε και από την πλευρά του Ισραήλ.

Για το Ισραήλ, ήταν και είναι σημαντικό (δόγμα Μπεν-Γκουριόν) το να μπορεί να έχει μη-Άραβες συμμάχους (non-Arab allies) στην ευρύτερη γειτονιά του. Και επειδή το Ιράν δεν δύναται πλέον εκ των πραγμάτων να καλύψει αυτόν τον ρόλο, το μόνο που απομένει ως ζητούμενο είναι μια ενδεχόμενη προοπτική βελτίωσης των σχέσεων του Ισραήλ με την Τουρκία. Ενδεικτικά ως προς αυτό είναι και όσα δήλωσε η πλέον πρώην πρέσβειρα του Ισραήλ στην Ελλάδα, Ιρίτ Μπεν Αμπα, σε  της στην Καθημερινή και στον Βασίλη Νέδο. Ενδεικτικές ως προς αυτό είναι και οι προσπάθειες που καταβάλουν Ισραηλινοί ακαδημαϊκοί, όπως ο Michael Tanchum, να επαναφέρουν την Τουρκία στο «παιχνίδι» των πολυμερών συνεργασιών μέσα από εναλλακτικές προτάσεις αξιοποίησης των ενεργειακών κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου («virtual gas hub»).

Αλλά και οι Ηνωμένες Πολιτείες από την πλευρά τους, δεν φαίνονται ακόμη έτοιμες ή διατεθειμένες να παραδώσουν την Τουρκία στις αγκάλες των Ρώσων. Σε αυτό το πλαίσιο, αποκτούν νόημα και ορισμένες συμβιβαστικές προτάσεις που έκαναν εσχάτως την εμφάνισή τους αναφορικά με το μέλλον των ρωσικών S-400 στην Τουρκία.

Κάποιοι υποστηρίζουν, για παράδειγμα, ότι Ουάσιγκτον και Άγκυρα θα μπορούσαν να τα «ξαναβρούν» σε μια σειρά από περιπτώσεις:

• Εάν, φερ’ ειπείν, οι ρωσικοί S-400 τελικώς δεν ενεργοποιηθούν ή μεταφερθούν εκτός Τουρκίας.
• Εάν οι S-400 παραμείνουν «διαχωρισμένοι» από τα ΝΑΤΟικά συστήματα αεράμυνας καθώς και από τα συστήματα των F-35.
• Εάν εκείνοι «σβήνουν» κάθε φορά που κάποιο F-35 πετάει μέσα στην εμβέλειά τους.
• Εάν οι S-400 στην Τουρκία τεθούν τελικώς υπό τον έλεγχο πολυεθνικών ΝΑΤΟικών ομάδων ή επιτραπεί σε ΝΑΤΟικές δυνάμεις να τους «μελετήσουν».
• Ακόμη και εάν διασφαλιστεί ότι Ρώσοι τεχνικοί δεν πρόκειται ποτέ να αποκτήσουν πρόσβαση στα συστήματα των F-35 κ.ά.

Ενδεικτικό ως προς αυτό, το  που δημοσίευσε πρόσφατα ο Hans Binnendijk του Atlantic Council.

Παράλληλα, ωστόσο, αναφορικά με τους συσχετισμούς των δυνάμεων εντός της Τουρκίας, φαίνεται να υπάρχει και η εκτίμηση ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις, υπό τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Χουλουσί Ακάρ ο οποίος παρουσιάζεται μάλιστα να τα λέει «σε καλό κλίμα» με τους Αμερικανούς, παραμένουν πολύ πιο κοντά στη Δύση και στο ΝΑΤΟ, από όσο το στενό περιβάλλον του προέδρου Ερντογάν…