Έπειτα από έναν δύσκολο χειμώνα έφτασε επιτέλους η στιγμή που το πολυπόθητο ταξίδι στην Ίμπιζα γίνεται πραγματικότητα. Ο ήλιος λάμπει, το νερό είναι κρυστάλλινο, η άμμος λευκή και η διάθεση στα ύψη. Με την πρώτη βουτιά, ξεπλένεις το άγχος και απολαμβάνεις την πρώτη ημέρα διακοπών. Μέχρι που νιώθεις κάτι κινείται δίπλα σου. Όχι, δεν είναι τουρίστας με φουσκωτό φλαμίνγκο, αλλά κάτι ακόμα πιο τρομακτικό: Ένα φίδι!

Ολοένα περισσότερες είναι οι μαρτυρίες επισκεπτών του ισπανικού νησιού για φίδια που αποδεικνύονται εξαιρετικοί κολυμβητές, των οποίων η παρουσία προκαλεί τουλάχιστον αναστάτωση στους ταξιδιώτες.

Το φίδι Hemorrhois hippocrepis, το οποίο δεν είναι δηλητηριώδες και δε θεωρείται επικίνδυνο για τον άνθρωπο – αν και μπορεί να επιτεθεί αν νιώσει απειλή – έχει εισβάλει σε Ίμπιζα και Φορμεντέρα προκαλώντας κρίση τόσο στον τουρισμό, όσο στο περιβάλλον.

Σύμφωνα με δημοσιεύματα του βρετανικού Τύπου, επισκέπτες από τη Μεγάλη Βρετανία που βρέθηκαν να κολυμπούν μαζί με τα ερπετά αποφάσισαν είτε να μην μπουν ξανά στη θάλασσα, είτε ακόμα να ακυρώσουν τις διακοπές τους.

Σε βίντεο που κυκλοφόρησαν στο Διαδίκτυο, φαίνονται φίδια να κολυμπούν επιδέξια στη θάλασσα, με πρόσφατο περιστατικό στα βόρεια του νησιού, όπου δύο επισκέπτες που έπλεαν σε σκάφος κατέγραψαν ερπετό μήκους σχεδόν δύο μέτρων να τους προσεγγίζει.

Η βρετανική Daily Express επικαλείται δηλώσεις τουρίστα που από το φόβο του αρνήθηκε να βουτήξει και πρόσθεσε ότι «πριν από 20 χρόνια δεν θα φανταζόμουν ποτέ κάτι τέτοιο. Είναι σαν να χτύπησε κατάρα το κάποτε γαλήνιο παραδεισένιο νησί». Παράλληλα, η Mirror αναφέρει ότι ο φόβος για τα φίδια είναι τέτοιος που «οι παραλίες αδειάζουν».

Οι τοπικές αρχές επιβεβαιώνουν την αύξηση των φιδιών και επιτρέπουν την εξόντωσή τους αν βρεθούν σε ξηρά ή νερό, εξαιτίας των σοβαρών αρνητικών επιπτώσεων στο εύθραυστο νησιωτικό οικοσύστημα.

Πώς ξεκίνησε η εισβολή

Σύμφωνα με τους ειδικούς είναι πιθανό τα φίδια κατά τους χειμερινούς μήνες να κρύβονταν στις βάρκες που είχαν μείνει στην ξηρά και μόλις οι αλιείς τις επανέφεραν στη θάλασσα, αυτά να άρχισαν να κολυμπούν ως τις ακτές.

Πώς, όμως, έφτασαν στο νησί; Προέρχονται από την ηπειρωτική Ισπανία και τη Βόρεια Αφρική, αλλά στις αρχές του 2000 άρχισαν να κατακτούν τις Βαλεαρίδες Νήσους. Εκτιμάται, ότι ταξίδεψαν μέσα σε γλάστρες φυτών ή δέντρων που έφτασαν σε φυτώριο και έκτοτε πολλαπλασιάστηκαν και εξαπλώθηκαν σε όλο το νησί. Ήδη από το 2016 είχαν αρχίσει να τοποθετούνται παγίδες και να αιχμαλωτίζονται κάποια από αυτά, ωστόσο ο αριθμός τους είναι τόσο μεγάλος και ο ρυθμός αναπαραγωγής τους τέτοιος που είναι δύσκολο να περιοριστούν.

Τα μεγαλύτερα από αυτά τα φίδια φτάνουν τα 180 εκατοστά, ενώ κατά μέσο όρο το μήκος τους πλησιάζει τα 89 εκ., με τους επιστήμονες να αποδίδουν το φαινόμενο στην ποικιλία θηραμάτων που συναντούν στο διάβα τους, από τη σαύρα-σύμβολο της Ίμπιζα, μέχρι τρωκτικά, πτηνά και κουνέλια, αλλά και την έλλειψη αρπακτικών.

Η αύξησή τους έχει αγγίξει ανησυχητικά επίπεδα, καθώς σχεδόν καθημερινές είναι οι αναφορές για φίδια σε ύπαιθρο, χωράφια και δρόμους.

Πλέον, όμως, εξελίσσονται σε… Μάικλ Φελπς. «Το να τα βλέπουμε στη θάλασσα ήταν σοκ. Ποτέ δεν περιμέναμε να γίνουν τόσο επιδέξιοι κολυμβητές», εξήγησε ο Βίκτορ Κολομάρ, συντονιστής της Κοινοπραξίας για την Προστασία της Άγριας Ζωής των Βαλεαρίδων Νήσων. Από τις ακτές του Πορτινάξ μέχρι τα κοντινά νησάκια, τα φίδια αποικίζουν περιοχές που κάποτε ήταν ασφαλή καταφύγια για την πανίδα.

Ένα σύμβολο απειλείται

Η σαύρα-σύμβολο της Ίμπιζα Podarcis pityusensis, ένα εμβληματικό ερπετό που αναπτύσσεται στο νησί καθώς και τη γειτονική Φορμεντέρα, με τον ιδιαίτερο χρωματισμό από πράσινο, μπλε μέχρι πορτοκαλί και μαύρο, απειλείται.

Μπορεί για περισσότερα από 4.000 χρόνια να ήταν μόνιμος κάτοικος των δύο νησιών, σε ποσοστό 90%, όμως, πλέον σύμφωνα με περιβαλλοντολόγους η παρουσία της έχει μειωθεί σε μία έκταση που καλύπτει μόλις το 30%. Αιτία της δραστικής συρρίκνωσης του πληθυσμού τους τα φίδια που έχουν αναπτυχθεί στα νησιά. Εκφράζονται φόβοι, δε, ότι σε διάστημα μόλις δύο ετών θα έχουν κατακτήσει όλη την Ίμπιζα, αφανίζοντας την εμβληματική σαύρα, όπως στην περίπτωση της νήσου Illot de s’Ora όπου ήδη το είδος έχει εξαφανιστεί.

«Πρόκειται για οικολογική καταστροφή», ανέφερε ο βιολόγος Χάουμε Εσταρέγιας, σύμφωνα με το Living Ibiza και εξήγησε ότι τα φίδια υποτιμήθηκαν. Ωστόσο, πρόκειται για «ένα αρπακτικό που προσαρμόζεται απίστευτα».

Το μέλλον του οικοσυστήματος, σύμφωνα με τους ειδικούς, είναι αβέβαιο, καθώς παρά τις προσπάθειες διατήρησης τα φίδια εξακολουθούν να εξαπλώνονται.

Τοπικές αρχές και περιβαλλοντικές ενώσεις, όπως η IbizaPreservation, κατάφερε να αιχμαλωτίσει το 2024 περίπου 500 φίδια Hemorrhois hippocrepis έχοντας στήσει 280 παγίδες σε όλη την περιοχή της Ίμπιζα. Παράλληλα η Κοινοπραξία για την Αποκατάσταση της Άγριας Ζωής των Βαλεαρίδων Νήσων (COFIB) παγίδευσε περισσότερα από 3.000 φίδια σε Μαγιόρκα, Ίμπιζα και Φορμεντέρα.

Οι ειδικοί τονίζουν ότι η πλήρης εξάλειψη των φιδιών είναι αδύνατη και εκφράζουν φόβους για την επιβίωση της σαύρας που ελέγχει τον αριθμό των παρασίτων, επικονιάζει και μεταφέρει σπόρους γηγενών φυτών. Μπορεί φίδια και σαύρες να συνυπάρχουν στην ηπειρωτική Ισπανία, αλλά το συγκεκριμένο είδος για χιλιάδες χρόνια δεν είχε θηρευτές, επομένως δεν κατόρθωσε να αναπτύξει μηχανισμούς άμυνας.

Όλα αυτά την ώρα που στο μενού των φιδιών μπαίνουν και άλλα ζώα, όπως νυχτερίδες, τρωκτικά, άλλα μικρά θηλαστικά και πτηνά, θέτοντας σε κίνδυνο συνολικά τη βιοποικιλότητα των Βαλεαρίδων Νήσων.

«Θα φάνε σχεδόν τα πάντα στο νησί»

Σε μία προσπάθεια να εκτιμήσει τις επιπτώσεις από το σαρωτικό πέρασμα των φιδιών, ο Οριόλ Λαπιέδρα, επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας στο Κέντρο Οικολογικής Έρευνας και Δασικών Εφαρμογών (CREAF), προέβλεψε στην El Pais ότι ο αριθμός τους ενδεχομένως να αρχίσει να μειώνεται με μία προϋπόθεση: Να έχουν φάει «σχεδόν τα πάντα στο νησί». Όπως είπε, αν συμβεί αυτό «δε θα υπάρχει πλέον χώρος για άλλα φίδια, επομένως ο αριθμός τους θα μπορούσε να μειωθεί».

Βέβαια, όπως τόνισε, η βιολογία κρύβει πολλές εκπλήξεις, με τα φίδια να επιβιώνουν ακόμα και με ελάχιστη τροφή. «Μπορούν να τραφούν μόνο μία φορά κάθε λίγους μήνες», πρόσθεσε και εξήγησε ότι έχουν εντοπιστεί φίδια σε σημεία του νησιού όπου αιχμαλωτίζουν πτηνά ή ακόμα και κουνέλια παρότι το μέγεθός τους είναι τεράστιο σε σχέση με το σώμα και τις δυνατότητες του ερπετού.