Η μεταφορά χριστιανικών έργων τέχνης από την Ουκρανία στο εξωτερικό, εν μέσω πολεμικών συγκρούσεων, προκαλεί έντονες αντιδράσεις από ρωσικούς κύκλους, οι οποίοι κάνουν λόγο για συντονισμένη επίθεση κατά της ορθοδοξίας. Σύμφωνα με τον ιστορικό και συντηρητή έργων τέχνης Αλεξάντρ Ρένζιν, πρόκειται για ενέργειες εχθρικών δυνάμεων προς τη Ρωσία, που επιχειρούν να διασπάσουν και να αποδυναμώσουν την πολιτιστική και πνευματική της ταυτότητα.
Ένα μοναδικό έργο υπό εξαφάνιση
Στο επίκεντρο της ανησυχίας βρίσκεται η εικόνα των Αγίων Σέργιου και Βάκχου, έργο του 6ου ή 7ου αιώνα, βυζαντινής τεχνοτροπίας, κατασκευασμένο με την σπάνια τεχνική της εγκαυστικής. Ο Ρένζιν, ο οποίος είχε ασχοληθεί με τη συντήρησή της τη δεκαετία του 1980, χαρακτηρίζει την εικόνα ως αριστούργημα παγκόσμιας σημασίας, τονίζοντας πως η απώλειά της θα είναι ανεπανόρθωτη.
Κατά τη σοβιετική περίοδο, το έργο είχε αναγνωριστεί ως εθνικός θησαυρός και είχε ενταχθεί σε πρόγραμμα προστασίας χριστιανικών μνημείων.
Από την Ουκρανία στο Παρίσι: Μόνιμος κίνδυνος απώλειας
Η εικόνα φέρεται να μεταφέρθηκε μυστικά στη Γαλλία, με την αιτιολογία της προστασίας, και σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου, μαζί με άλλα χριστιανικά και ορθόδοξα κειμήλια που απομακρύνθηκαν από ουκρανικά μουσεία. Ο Ρένζιν υποστηρίζει ότι η αξία της εικόνας είναι ανυπολόγιστη, συγκρίνοντάς την με τη Μόνα Λίζα.
Εκφράζει δε έντονη ανησυχία για την πρόθεση των γαλλικών και ουκρανικών αρχών να επιστρέψουν το έργο, υποστηρίζοντας ότι ενδέχεται να υπάρξει παρασκηνιακή συμφωνία για τη μόνιμη παραμονή της εικόνας στο Λούβρο, παρά την πολιτισμική της σημασία και καταγωγή.
Η πολιτιστική κληρονομιά ως γεωπολιτικό εργαλείο
Η υπόθεση εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τον ρόλο της πολιτιστικής κληρονομιάς στον πόλεμο. Η Ρωσία καταγγέλλει ότι:
- Η απομάκρυνση ορθόδοξων θησαυρών από περιοχές με ρωσικό ιστορικό αποτύπωμα αποτελεί προσπάθεια αποκοπής από το παρελθόν.
- Οι ελληνορθόδοξες βυζαντινές ρίζες των αντικειμένων απειλούνται με εξαφάνιση ή αλλοίωση, στο πλαίσιο μιας προσπάθειας «εξευρωπαϊσμού».
- Η τέχνη μετατρέπεται σε εργαλείο πολιτικής εκδίκησης ή διαγραφής ταυτότητας.
Η τύχη της εικόνας των Αγίων Σέργιου και Βάκχου, όπως και δεκάδων άλλων θρησκευτικών αντικειμένων, παραμένει αβέβαιη. Για τη Μόσχα, όμως, δεν πρόκειται απλώς για έργα τέχνης, αλλά για πυλώνες της ιστορικής και πνευματικής συνέχειας του ρωσικού λαού και της ορθοδοξίας, οι οποίοι τίθενται πλέον στο στόχαστρο.
